ذخیره هزارساله آب را مصرف کردیم/به حریم رودخانه ها احترام بگذاریم

خبرگزاری مهر، گروه جامعه-مسعود بُربُر: سیزده‌به‌در همواره برای محیط‌زیستی‌ها نه «روز طبیعت» که در واقع روز تخریب طبیعت بوده است. هر ساله در آستانه این روز هشدارهای محیط‌زیستی‌ها رسانه‌ها را فرا می‌گیرد اما روز چهاردهم فروردین بار دیگر تصاویری از هجوم ویرانگر به طبیعت در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود.

در کشوری هستیم که خاکش به شدت قلیایی است و برای اینکه خاک حاضلخیز باشد نیاز داریم ph خاک کم باشد اما وقتی حتی چوب‌های خشک جایی را می‌سوزانید و از طبیعت حذف می‌کنید مجال اینکه ph به سمت اسیدی شدن حرکت کند را می‌گیریم و در نتیجه مردم باید بدانند که روشن کردن آتش به معنی کاهش حاصلخیزی خاک است امسال اما بارندگی و سیل باعث شده بسیاری تصور کنند طبیعت ایران روزهای خوشی را در روز طبیعت سپری کرده است. مدیر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی از رهاسازی ۲۱۵ میلیون متر مکعب آب به سمت دریاچه ارومیه خبر داده و وزیر نیرو از آبگیری و پر شدن تمام ظرفیت مخازن کشور تا پایان سال سخن گفته است. برخی دولتمردان گفتند دیگر تا ۱۴۰۰ خشکسالی نخواهیم داشت و برخی دیگر حتی اعلام کردند وارد یک دوران بیست ساله ترسالی شده‌ایم. کارشناسان و فعالان محیط زیست اما همچنان نسبت به رفتارهای ضد محیط زیست هشدار می‌دهند.

حال و روز این روزهای دریاچه ارومیه

مدیر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در استان آذربایجان غربی از رهاسازی ۲۱۵ میلیون مترمکعب آب به سمت دریاچه ارومیه طی ۱۰ روز فروردین ماه امسال خبر داده است.

فرهاد سرخوش در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به سرریز شدن برخی از سدهای استان در پی بارش‌های اخیر و نیز مصوبات ستاد احیا مبنی بر رهاسازی آب مازاد سدهای استان به دریاچه ارومیه افزود: در این راستا تاکنون طی مراحل اول و دوم ۷۳۰ میلیون مترمکعب آب سدها به سمت دریاچه ارومیه رهاسازی شده است.

وی تأکید کرده که رهاسازی آب مازاد سدهای استان تا رسیدن به تراز مورد نظر تداوم خواهد داشت.

سرخوش با اشاره به افزایش میزان دبی رهاسازی سدها تا ۳۵۹ مترمکعب بر ثانیه افزود: با توجه به پیش بینی بارش‌ها طی هفته جاری رهاسازی آب سدها بر اساس منابع و مصارف به سمت دریاچه ارومیه تداوم دارد.

به گفته وی اکنون سطح تراز دریاچه ارومیه ۳۴ سانتیمتر افزایش یافته و به ۱۲۷۰.۱ سانتیمتر رسیده است. سطح دریاچه نیز با افزایش ۳۷۳ کیلومتر مربعی هم اکنون به دو هزار و ۶۲۷ کیلومترمربع رسیده است.

وزیر نیرو هم با اشاره به افزایش ۷۰۰ میلیون مترمکعبی آب دریاچه ارومیه بر اثر وقوع بارندگی‌های چند روز اخیر، گفته است: تراز این دریاچه حدود ۳۲ سانتی‌متر افزایش پیدا کرده است.

بالاترین میزان برخورد خودروها با حیات وحش در همین ایام نوروز و به‌خصوص سیزده به در هر سال گزارش می‌شود و این به دلیل آن است که سرعت مجاز را در حین عبور از مناطق طبیعی رعایت نمی‌کنیم و در این مناطق زیبا عبور و مرور حیات وحش بیشتر است اردکانیان از احیای بسیاری از تالاب‌های خشک‌شده کشور خبر داده و گفته: وقوع سیلاب‌های فروردین‌ماه باعث شده است تا در حال حاضر ۲۰ درصد تالاب هامون و هیرمند، ۷۰ درصد تالاب حله بوشهر، ۱۰۰ درصد تالاب گندمان بروجن، ۸۰ درصد تالاب چغاخور چهارمحال و بختیاری، ۹۰ درصد بخش ایران تالاب هورالعظیم، ۸۰ درصد تالاب بامدژ اهواز و ۴۰ درصد تالاب مهارلو استان فارس آبگیری و پر شود.

به گفته وی حجم فعلی آب موجود در مخازن سدهای کشور به ۳۵ میلیارد مترمکعب رسیده است و وقوع سیلاب‌های اخیر در کشور موجب شده است تا ۷۰ درصد ظرفیت مخازن سدهای کشور پر شود.

این رقم سال گذشته در همین بازه زمانی حدود ۲۳ میلیارد مترمکعب بوده است و اردکانیان ابراز امیدواری کرده که تا پایان سال آبی جاری مابقی مخازن سدهای کشور نیز آبگیری شوند.

این بارش‌ها ۲۷۰ میلی‌متر بود اما ۱۶۰۰ متر بارندگی نیاز داریم

با این حال کارشناسان و فعالان محیط زیست تأکید می‌کنند که این اتفاقات به معنای رفع مشکل آب کشور نیست.

مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی کشور با خطرناک خواندن شایعاتی همچون پایان خشکسالی و ورود به دوران بیست ساله ترسالی به خبرنگار مهر می‌گوید: پربارش بودن تنها یک فصل یا حتی کل امسال بیانگر بهبود شرایط اقلیمی نیست. موقت است و چه بسا که سال بعد، سال بسیار خشکی در پیش داشته باشیم و هیچ کس نمی‌تواند تضمین کند که سال بعد حتی شرایط نرمال داشته باشد.

احد وظیفه تأکید می‌کند: هر گونه تغییر در اقلیم، تغییرات کند است. اینکه امسال یک فصل پربارش و سال قبل از آن، سالی بسیار خشک بوده بیانگر وضعیت کلی اقلیم کشور نیست و اینها نوسانات جوی است و اقلیم ما را نشان نمی‌دهد. اقلیم را باید در بازه زمانی بلندتر ببینیم.

کل بارندگی که در کشور اتفاق افتاده حدود ۲۷۰ «میلی‌متر» است اما برای این که کاهش سطح آب‌های زیرزمینی در برخی مناطق را جبران کنیم باید ۱۶۰۰ متر بارندگی اتفاق بیافتد. ایرانیان متأسفانه ذخیره آب شیرین دست کم ۱۰۰۰ ساله خودشان را مصرف کرده‌اند و نباید دچار این توهم شوند که با این بارش‌ها می‌توانیم همه آن مشکلات و نابخردی‌ها را حل کنیم اما محمد درویش عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور نیز در این باره به خبرنگار مهر می‌گوید: در ماه‌های اخیر شرایط بسیار خوبی از نظر بارش داشتیم اما اینکه بخواهیم بر اساس این قضاوت کنیم که خشکسالی کشور دیگر کلاً تمام شده است یا آن‌گونه که برخی مدیران و مسئولان می‌گویند که تا سال ۱۴۰۰ دیگر خشکسالی نخواهیم داشت یا حتی می‌گویند وارد دوره ۲۰ ساله ترسالی شده‌ایم این‌ها قضاوت‌های نادرست و غیرعلمی است و نشان دهنده این است که اقلیم این کشور را نمی‌شناسند.

محمد درویش ادامه می‌دهد: به طور متوسط انتظار داریم که یک چهارم از ارتفاع بارندگی در زمین نفوذ کند یعنی اگر یک متر بارندگی رخ بدهد به طور متوسط ۲۵ سانتی‌متر آن در زمین نفوذ می‌کند. البته در خیلی از مناطق این رقم کمتر هم هست اما همین فرض را در نظر می‌گیریم. در منطقه غرب تهران جایی باغ گیاه شناسی تهران هست. زمانی که این باغ تأسیس شد ۶ چاه زدیم و عمق این‌ها ۸۰ متر بود ما الان مجوز کف‌شکنی گرفته‌ایم برای ۲۰۰ متر. یعنی در غرب تهران ۱۲۰ متر سطح آب زیرزمینی افت پیدا کرده است. حال اگر قرار باشد این ۱۲۰ متر را جبران کنیم یعنی باید ۴۸۰ متر بارندگی داشته باشیم که این ۱۲۰ متر جبران شود. کل بارندگی که الان در تهران اتفاق افتاده چیزی حدود ۲۵۵ تا ۲۶۰ میلی‌متر بوده است که این همه حاشیه به دنبال داشت.

وی تأکید می‌کند: کل بارندگی که الان در کشور اتفاق افتاده حدود ۲۷۰ «میلی‌متر» است در حالی که مناطقی در ایران داریم مثلاً در استان فارس که ۴۰۰ متر سطح آب زیرزمینی پایین رفته است و برای آنکه آن را جبران کنیم باید ۱۶۰۰ «متر» بارندگی اتفاق بیافتد این یعنی ایرانیان متأسفانه ذخیره آب شیرین دست کم ۱۰۰۰ ساله خودشان را مصرف کرده‌اند و نباید دچار این توهم شوند که با این بارش‌ها می‌توانیم همه آن مشکلات و نابخردی‌ها را حل کنیم.

افزایش خطر سیلاب در سیزده‌به‌در

محمد درویش ضمن اشاره به حضور ایرانیان در طبیعت طی آئین دیرینه سیزده‌به‌در و زباله‌ریزی انبوه در مناطق طبیعی یادآور می‌شود: یکی از معضلاتی که باقی گذاشتن زباله‌ها در طبیعت به دنبال دارد این است که این زباله‌ها آرام آرام وارد رودخانه‌ها می‌شود و وارد حریم‌هایی می‌شود که محل عبور سیلاب‌هاست.

عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع تصریح می‌کند: یکی از دلایلی که رودخانه‌ها طغیان می‌کنند و سدها با مشکل رو به رو می‌شوند، انباشت زباله‌هایی است که ما فکر می‌کنیم مشکلی در طبیعت ایجاد نمی‌کند اما باید بدانیم که سیلی که در دروازه قرآن شیراز آمد و حدود ۲۰ تن از هموطنان ما را کشت یکی از دلایل اصلی‌اش همین بود. لوله‌هایی که برای تخلیه سیل تعبیه شد بود پر از زباله‌ها و آشغال شده و گرفته بود و همه کسانی که به طبیعت می‌روند و زباله‌ها را رها می‌کنند باید بدانند که عملکردشان ممکن است منجر به مرگ هموطنانشان شود و این بسیار می‌تواند خطرناک باشد.

وی تأکید می‌کند: این سیل‌های اخیر می‌تواند این درس را به ما بدهد که بیش از پیش حرمت طبیعت را رعایت کنیم و به بستر سیلابی رودخانه‌ها به هیچ عنوان تجاوز نکنیم در آن اتراق نکنیم و به آن حریم و بستر احترام بگذاریم و زباله در آن نریزیم و سعی کنیم که زندگی خودمان را بر اساس احترام به طبیعت طراحی کنیم و توسعه بدهیم. من به عنوان یک شخص حقوقی یا شخص حقیقی باید این را مد نظر داشته باشم.

روز ویرانی طبیعت

درویش مشکلات دیگر بی توجهی مردم هنگام حضور در طبیعت را نیز یادآور می‌شود و می‌گوید: همیشه در آستانه سیزده به در، یا سیزدهمین روز فروردین که روز طبیعت نام گرفته، ما محیط‌زیستی ها نگرانیم چون که مردم به بهانه حضور در طبیعت فشار مضاعفی را بر طبیعت رنجور وطن وارد می‌کنند. برخی ملاحظاتی را که باید رعایت بکنیم در حضور در طبیعت رعایت نمی‌کنند و در نتیجه نه تنها خاطره ماندگاری آن طور که باید برایشان ایجاد نمی‌شود بلکه از این حضور، طبیعت هم به شدت آسیب می‌بیند. به خاطر اینکه مردم چوب‌های زیادی را می‌سوزانند، و این چوب‌ها سهم طبیعت است حتی چوب‌های خشک.

وظیفه ما نسبت به طبیعت موقعی انجام می‌شود که از طبیعت به جز عکس چیزی برداشت نکنیم و به جز رد پا چیزی باقی نگذاریم عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع توضیح می‌دهد: ما در کشوری هستیم که خاکش به شدت قلیایی است و برای اینکه خاک حاضلخیز باشد نیاز داریم ph خاک کم باشد اما وقتی این چوب‌ها را می‌سوزانید و از طبیعت حذف می‌کنید مجال اینکه ph به سمت اسیدی شدن حرکت کند را می‌گیریم و در نتیجه مردم باید بدانند که روشن کردن آتش به معنی کاهش حاصلخیزی خاک است و ما تحت هیچ شرایطی نباید چنین کاری بکنیم.

وی تأکید می‌کند: اگر که خیلی مایلیم که آتش روشن کنیم با خودمان یک گاز پیک‌نیکی سفری و قابل شارژ ببریم و اگر این هم ممکن نبود با خودمان آتش‌دان ببریم و در آن زغالی بریزیم که از خارج از منطقه طبیعی آورده‌ایم و از چوب‌های موجود در منطقه استفاده نکنیم.

عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع اعلام می‌کند: بالاترین میزان برخورد خودروها با حیات وحش در همین ایام نوروز گزارش می‌شود و این به دلیل آن است که سرعت مجاز را در حین عبور از مناطق طبیعی رعایت نمی‌کنیم و در این مناطق زیبا عبور و مرور حیات وحش بیشتر است.

درویش تأکید می‌کند: اگر که هموطنان ما سرعت مناسب را رعایت کنند و وقتی که از حریم مناطق زیبای طبیعی عبور می‌کنند سرعتشان را به زیر ۴۰ کیلومتر کاهش بدهند می‌توانند وقتی که به یکباره با یک حیات وحش یا حیوان رو به رو شدند خودروی خود را کنترل کنند.

وی ادامه می‌دهد: اتفاق بد دیگری که در روز ایام نوروز رخ می‌دهد این است که آلودگی صوتی بسیار زیادی در نزدیکی زیستگاه‌های طبیعی رخ می‌دهد و این آلودگی صوتی به شدت می‌تواند روی حیات حیات وحش منطقه اثر بگذارد چون آن‌ها اغلب حساسیتشان روی صوت خیلی بیشتر از ماست و این حتی روی تعیین مسیر و مسیریابی پرنده‌ها هم اثر سو می‌گذارد.

درویش در پایان می‌گوید: ما باید تلاش کنیم تا جایی که ممکن است خودمان را از زیستگاه‌های طبیعی به‌خصوص تالاب‌ها دور نگه داریم. خودرویمان را تا قلب طبیعت نبریم آنجا تعویض روغن نکنیم و ماشین نشوییم و آلودگی را آنجا ماندگار نکنیم. اگر با خودمان مواد غذایی می‌بریم، چطور آن حجم بزرگ مواد غذایی را می‌توانیم حمل کنیم اما باقی‌مانده را نمی‌توانیم با خودمان برگردانیم؟ انتظار داریم هر جا که می‌رویم سطل آشغال باشد و در آن بریزیم و اگر نبود انبوه آشغال را در یک کیسه پلاستیکی می‌ریزیم و به یک درخت آویزان می‌کنیم و فکر می‌کنیم وظیفه خودمان را انجام دادیم. اما وظیفه ما موقعی انجام می‌شود که از طبیعت به جز عکس چیزی برداشت نکنیم و به جز رد پا چیزی باقی نگذاریم.